Een middagje naar het tuchthuis

Op de Heiligeweg staan we stil bij de zij-ingang van winkelcentrum de Kalvertoren. Onder de oude poort lopen mensen met tassen vol nieuw gekochte spullen in en uit. Slechts weinigen stoppen en kijken omhoog naar wat zich daar bevindt.

Wie weet wat hier vroeger was? Een aantal oudere Amsterdammers herrinert het zich nog. Was hier niet het zwembad? Daar is niks tegen in te brengen, want voordat hier gewinkeld werd, werd hier inderdaad gezwommen. Maar dat was niet helemaal wat ik bedoelde, ik wil nog verder terug. Kijk eens naar de beelden boven de ingang. Daar staan mannen afgebeeld in ketenen, mer daaronder het woord Castigatio, Latijn voor tuchtiging. Inderdaad niet echt accessoires die je verwacht bij de ingang van een zwembad. Voordat het een zwembad was, en ver voordat het een winkelwalhalla was, was dit namelijk een plaats waar je absoluut niet terecht wilden komen. Hier zat het Rasphuis, een tuchthuis voor mannen. zij werden hier opgesloten en moesten verplicht hout raspen, bij wijze van tuchtiging.

Het al net zo nare zusje hiervan, Het Spinhuis voor Vrouwen, bevindt zich trouwens op loopafstand. Even het Rokin oversteken en dan via .... naar de Spinhuissteeg. en ook daar was het geen vrolijke toestand. Vrouwen die opgepakt werden voor niet-geweldsmisdrijven, dus bijvoorbeeld diefstal maar ook prostitutie en bedelarij, werden hier opgesloten en verplicht om ... te spinnen. De situatie in het Spinhuis werd er nog erger op toen het een heuse toeristische attractie werd. Tegen betaling mocht je naar binnen om naar de vrouwen te kijken en ze bijvoorbeeld zelfs uit te schelden en te bespugen. Nu vinden wij dit misschien een afschuwelijke gedachte, maar in de 18e eeuw was dit dus echt een populaire plek om naar toe te gaan. Dat wil zeggen, voor de bezoekers...

Zo zie je maar weer, Verborgen Amsterdam ligt soms op een wel hele openbare plaats. Waar nu mensen met hun tassen onderdoor lopen en wat in de recente geschiedenis nog herkend wordt als een zwembad, was honderden jaren daarvoor een plek waar je niet onder de poort door wilde lopen.

Volgende keer duiken we de Jordaan in op zoek naar wat daar verborgen ligt.